Meergeulen concept

Een getemde rivier

Natuurlijke rivieren zijn altijd in beweging. Gestuurd door de seizoenen bewegen ze zich door het landschap, variëren ze in breedte en diepte, verleggen ze hun loop en spelen ze met de sedimenten. Dat staat in schril contrast met de simpele, enkelvoudige waterstromen die wij met kribben en dijken van de rivieren hebben gemaakt. Die ingrepen hebben ons veel efficiëntie opgeleverd, maar hebben ook keerzijdes. Eén daarvan is dat de rivier haar energie nog maar in één richting kwijt kan: de diepte in. De bodem van de Waal is op enkele plekken sinds 1950 bijna twee meter gezakt.

Dat levert problemen op, zowel voor de scheepvaart, die steeds vaker obstakels op de rivierbodem tegenkomt, als voor de landbouw, natuur en zoetwatervoorziening, die kampen met problematische verdroging. De inslijtende rivier trekt het grondwater de diepte in.

Het meergeulen concept

Dat kan anders. Op tal van plekken hebben we gezien hoe gebieden een boost kunnen krijgen door ruimte terug te geven aan de rivier. Haar energie kan meer kanten op en haar dynamische, levende karakter keert terug; zie Ruimte voor Levende Rivieren. Het Meergeulen-concept, ontwikkeld door Stroming, WWF en ARK Rewilding Nederland, gaat daarin nog een stap verder. Zoals de naam al zegt, krijgt de rivier extra, permanent meestromende geulen.

Het idee is geïnspireerd op de langsdammen bij Tiel. De vaargeul is daar door een stenen dam iets versmald, waardoor het water wordt opgestuwd en de vaardiepte toeneemt. In plaats van alleen een smalle verharde langsdam, creëert het Meergeulen concept een breder, zandig eiland met een harde oever aan de vaargeulzijde en een meer natuurlijke nevengeul aan de andere kant. Hierachter wordt een permanent meestromende nevengeul aangelegd en, net als bij de Tielse langsdam, stroomt hier 5-10% van het rivierwater doorheen. Door de versmalling blijft de vaarweg op voldoende diepte en kan een natuurlijke geul worden gecreëerd. 

Meergeulen als Nature-based Solution

Door het Meergeulen concept neemt de erosieve kracht van de rivier af, wordt de bodemerosie tegengegaan en ontstaat er een visvriendelijke geul voor de ontwikkeling van flora en fauna. De nevengeulen vormen zo een natuurlijk alternatief voor langsdammen en kunnen worden gezien als een Nature-based Solution: een natuurlijke oplossing voor een maatschappelijk probleem.

De verdroging van de uiterwaarden neemt af, wat gunstig is voor zowel de landbouw als de natuur. Bovendien creëert de nevengeul zelf riviernatuur zoals we dat lang niet meer hebben gezien in Nederland. Onder water en in de oevers ontstaat essentieel leefgebied voor allerlei diersoorten, van microscopisch klein leven tot enigmatische vissoorten zoals barbeel, sneep en serpeling.

Voor meer informatie zie Uitwerking Middenwaal en https://media.stroming.nl/middenwaal